NFOŚiGW zawiadamia prokuraturę ws. "Czystego Powietrza"; podejrzane umowy na 600 mln zł

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) wyjaśnił, że przeprowadzone kontrole wykazały "podejrzenie nadużyć" w działaniu firm wykonawczych. "Skala tych nieprawidłowości i zebrane materiały poskutkowały przygotowaniem przez NFOŚiGW zawiadomienia do prokuratury, które dotyczy przede wszystkim możliwości popełnienia oszustwa, wyłudzenia, podrobienia lub przerobienia dokumentu, poświadczenia nieprawdy oraz posłużenia się dokumentem potwierdzającym nieprawdę" - poinformowano.

Dodano, że zidentyfikowano przypadki m.in.: zawyżania rachunków za usługi i materiały, realizacji nieefektywnych inwestycji, wymuszania udzielenia pełnomocnictwa.

Fundusz poinformował, że nieprawidłowości mają dotyczyć 6 tys. wniosków o dotacje z "Czystego Powietrza". "Wykonawcy, których działania NFOŚiGW zgłasza prokuraturze, złożyli wnioski o dotacje w imieniu beneficjentów o wartości ok. 600 mln zł" - dodano.

Jak wyjaśniono, firmy - których dotyczy zawiadomienie - w imieniu swoich beneficjentów wnioskowały najczęściej o najwyższy poziom dofinansowania, który w programie wynosi 136,2 tys. zł.

"Beneficjenci nie posiadają jednak często żadnych lub prawie żadnych dokumentów dotyczących realizowanego przedsięwzięcia. Pełnomocnicy nie uzgadniają optymalnego zakresu prac, ich zakres jest narzucany jako +możliwy do realizacji w ramach dotacji, którą można uzyskać z programu+. Beneficjenci w większości przypadków nie mają świadomości, co obejmuje wniosek o dofinansowanie, w tym jakie oświadczenia są tam składane. Po podpisaniu pełnomocnictwa już o niczym nie są informowani" - dodano.

Fundusz przekazał, że skutki nieuczciwych działań wykonawców ponoszą beneficjenci programu. Wskazano, że muszą oni np. oddawać dotacje (wraz z odsetkami).

NFOŚiGW poinformował ponadto, że w związku z nadużyciami w "Czystym Powietrzu", także wojewódzkie fundusze ochrony środowiska złożyły 103 zawiadomienia do prokuratury lub na policję; najwięcej, bo 47 w województwie kujawsko-pomorskim. Dodano, że do organów ścigania zgłaszają się też beneficjenci programu.

"Ogółem w I półroczu 2024 r. w przeprowadzono u beneficjentów 4 656 kontroli, w tym nieprawidłowości programu stwierdzono w 12 proc. skontrolowanych umów" - poinformowano.

Pod koniec listopada narodowy Fundusz wstrzymał przyjmowanie nowych wniosków w ramach programu "Czyste Powietrze", tłumacząc to koniecznością reformy i uszczelnienia systemu, których nie da się zrobić bez przerwy. NFOŚiGW deklaruje, że program w nowej odsłonie wróci 31 marca 2025 r.

Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami reforma przewiduje, że maksymalne dotacje dla najmniej zamożnych będą udzielane tylko właścicielom budynków, i to takim, którzy są właścicielami 3 lata. Wprowadzeni mają zostać również operatorzy, którzy będą przygotowywać wniosek i pomóc beneficjentowi przejść przez całą inwestycję i doprowadzić do jej zakończenia zgodnego z wytycznymi Funduszu. Wykonawcy będą musieli mieć ubezpieczenie OC. Audytorzy będą musieli też faktycznie sprawdzać budynki. Zaliczka ma być też wypłacana na konto celowe beneficjenta, a nie wykonawcy. Wprowadzone mają być też limity dotacji na poszczególne kategorie kosztów w programie.

O przygotowywaniu zawiadomienia do prokuratury ws. "Czystego Powietrza" informowała w poniedziałek minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska.

Przedstawiciele Funduszu jak i MKiŚ wskazywali, że najwięcej nadużyć dotyczy kwestii prefinansowania inwestycji. Taki mechanizm wprowadzono od lipca 2022 r. Jeszcze przed rozpoczęciem remontu można było otrzymać z wyprzedzeniem do 50 proc. maksymalnej kwoty dotacji. Pozostałe 50 proc. wypłacane było po zakończeniu inwestycji. Te pieniądze trafiały do wykonawcy robót, który miał podpisaną umowę z beneficjentem programu na realizację zadania. Z prefinansowania mogły skorzystać osoby kwalifikujące się do podwyższonego i najwyższego poziomu dofinansowania w "Czystym Powietrzu". Zgodnie z założeniami, ta forma pomocy była skierowana do osób, których nie stać na samodzielne przeprowadzenie inwestycji termomodernizacyjnej. (PAP)

mick/ malk/